Τα μοντέλα και η επιχειρούμενη γελοιοποίηση της Ιστορίας...
Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
«Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα»
Οι πιο πάνω στίχοι του Νίκου Γκάτσου, που ντύθηκαν με την υπέροχη μουσική του Μάνου Χατζηδάκη και ερμηνεύτηκαν με τη μοναδική φωνή της Μ. Φαραντούρη, (σε καιρούς δύσκολους και χαλεπούς όπως σήμερα…), θα μπορούσαν να αποδώσουν μεταφορικά και συμβολικά τα όσα συνέβησαν προ ολίγων ημερών, και αφορούσαν στο αίτημα φωτογράφησης γυναικείων μοντέλων επάνω στην οχυρή νησίδα της Σπιναλόγκας, στα πλαίσια της παραγωγής American next top model. Είχα αποφασίσει να μην γράψω τελικά. Άλλωστε, η σιωπή πολλές φορές είναι η καλύτερη οπτική και θέση για τα πράγματα. Παρατηρώ όμως, ότι το θέμα συντηρείται στην επικαιρότητα από τον τοπικό τύπο και το διαδίκτυο. Αυτό είναι θετικό και παρήγορο, γιατί αν θέλετε σε εποχές που το πνεύμα τελεί υπό διωγμόν, είναι ευχάριστο, ωφέλιμο και αισιόδοξο να γίνεται μια πλουραλιστική ανταλλαγή ιδεών, απόψεων και προβληματισμών.
Η ραγδαία δημοσιοποίηση της Σπιναλόγκας τον τελευταίο καιρό, που κυρίως προέκυψε από τη γνωστή ελληνική τηλεοπτική παραγωγή «ΤΟ ΝΗΣΙ» που βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο της V. Hislop, ανέδειξε πολλές άλλες παραμέτρους, δυνατότητες, κινδύνους και ανεπάρκειες που ελλοχεύουν για το μνημείο. Ας μην ξεχνάμε ότι η ετοιμολογία της λέξης «μνημείο» προέρχεται από το ουσιαστικό «μνήμη». Σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, η μνημοσύνη των λαών αλλά και της τοπικής ιστορίας είναι αυτή που συντηρεί την Ιστορία και το παρελθόν. Και είναι αυτή που αναπόφευκτα συμβάλλει στον ασφαλή σχεδιασμό του μέλλοντος.
 |
| "Η Σπιναλόγκα παραμένει μια διαχρονική κιβωτός αξιών, κάποιων ισχυρών συμβολισμών που ζυγίζουν περισσότερο από τα αγκωνάρια των απόρθητων προμαχώνων της. Είναι το νησί του πόνου της σιωπής και των δακρύων. Σηματοδοτεί ένα μυστικιστικό και μεταφυσικό βάρος που την κατατάσσει ως νησίδα σύμβολο". [Στη φωτογραφία: Ο Ελβετός φιλέλληνας και Σαμαρείτης γιατρός των χανσενικών, κ. Julien Grivel διαβάζει Κ. Π. Καβάφη με φόντο τη μαρτυρική νησίδα της Σπιναλόγκας]. |
Αλλά ας πάρομε τα πράγματα με τη σειρά. Την περασμένη βδομάδα στην τακτική εβδομαδιαία συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού, εισήχθη το αίτημα αδειοδότησης για τη συγκεκριμένη φωτογράφιση επάνω στη Σπιναλόγκα στα πλαίσια γυρισμάτων της εν λόγω αμερικάνικης τηλεοπτικής παραγωγής. Το θέμα λόγω της σπουδαιότητάς του, και πολύ σωστά, είχε παραπεμφθεί για γνωμοδότηση στο ΚΑΣ, από την κατά νόμο αρμόδια και υπεύθυνη για το μνημείο, 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Το 17μελές συμβούλιο του ΚΑΣ με πρόεδρό του τον εκάστοτε Γενικό Γραμματέα του ΥΠ.ΠΟ. εκ της θεσμικής του αποστολής αποτελεί το ανώτατο γνωμοδοτικό όργανο επί θεμάτων προστασίας, διαχείρισης και ανάδειξης των Αρχαιοτήτων της χώρας μας. Η γνωμοδότηση του Συμβουλίου δεν επιφέρει έννομες συνέπειες, δεδομένου ότι το
αποφασιστικό όργανο είναι ο Υπουργός Πολιτισμού κατά της απόφασης του οποίου είναι δυνατό να υποβληθεί αίτηση θεραπείας ή αίτηση ακυρώσεως στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Στο υποβληθέν αίτημα χορήγησης αδειοδότησης για τη φωτογράφιση, δεν ήταν συγκεκριμένος και σαφής ο τρόπος, η ενδυματολογία και το μακιγιάζ που θα μετέρχοντο τα μοντέλα, καθώς και τα σημεία φωτογράφισης. Οι αόριστες και οι αίολες προφορικές διαβεβαιώσεις των εκπροσώπων της παραγωγής, δεδομένου ότι δεν ήθελαν να αποκαλύψουν σχεδιαζόμενες «εκπλήξεις» στη φωτογράφηση, έκαναν δικαίως (και πολύ σωστά) την πλειοψηφία των μελών του ΚΑΣ να υποψιαστούν διάφορα... Είναι γνωστό τι ακραίες επινοήσεις και εφευρήματα χρησιμοποιούν σε αυτού του είδους τα ριάλιτι σόου για να κερδίσουν την πολύτιμη τηλεθέαση…
Και η διαρροή ότι κάποια ή όλα τα μοντέλα με το κατάλληλο μακιγιάζ θα είχαν μεταμορφωθεί σε …χανσενικές με σκουλικοφαγωμένα πρόσωπα να περιπλανώνται πάνω από τα ερείπια και τα θαλάσσια τείχη και τους προμαχώνες, ήταν αρκετή ώστε τα μέλη της πλειοψηφίας του ΚΑΣ να πειστούν ότι βρίσκονται μπροστά στη μεγαλύτερη σκύλευση, βάναυση διαπόμπευση και βάρβαρη προσβολή της ιερότητας και της ιστορικής μνήμης του νησιού.
Δεν επιθυμώ να κάνω το συνήγορο του ΚΑΣ. Έχω όμως, όπως είναι γνωστό, άμεση και καθοριστική σχέση εδώ και πολλά χρόνια, με την προσπάθεια ανάδειξης του νησιού, με αποκορύφωμα την ένταξή του στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς. Πολύ πριν, κάποιοι εσχάτως εκκολαπτόμενοι, απεκδυόμενοι τους ισχυρούς συμβολισμούς και τα σπαράγματα μνήμης να τη θεωρούν απλώς και μόνον ως μια φλέβα χρυσού και «προβολής» του τόπου μας…
Στον απόηχο αυτής της παρολίγον ιστορικής σύλησης της οχυρής νησίδας της Σπιναλόγκας, θα πρέπει ως Πολιτεία και ως Κοινωνία να απαντήσουμε σε κάποια πραγματικά και ρητορικά ερωτήματα: «Ποια (πρέπει να) είναι η αποστολή των μνημείων στο σύγχρονο κόσμο»; Πως διαφυλάσσουμε τη σκύλευση της ιστορικής τους μνήμης από τον καταναλωτισμό; Ευτυχώς αυτό, έχει προ πολλού απαντηθεί και καθορίζεται μέσα από διεθνείς συνθήκες που έχουν ενταχθεί και στο ελληνικό Δίκαιο των Αρχαιοτήτων και στην ελληνική νομοθεσία μνημείων. Όπως η Χάρτα της Βενετίας, η Σύμβαση της Γρανάδας κ.λπ.
Έχομε μάθει στην άκρατη υλιστική εποχή μας ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Πριν όμως δούμε τα μέσα, πρέπει να μάθουμε τι είναι αυτό που αγιάζει το σκοπό. Κι αν ο σκοπός της άλλης πλευράς είναι η «διεθνής προβολή του τόπου μας», τότε αναπόφευκτα πρέπει να βάλουμε μια κόκκινη γραμμή στα όρια μέχρι που μπορεί να φτάσει αυτή η «προβολή». Όπως δεν μπορούμε να φανταστούμε μια επίδειξη εσωρούχων στα κρεματόρια του Άουσβιτς, όπως δεν μπορούμε να φανταστούμε ένα ριάλιτυ ζευγαρώματος στις φυλακές της Μακρονήσου, όπως δεν μπορούμε να φανταστούμε μια πορνοταινία μπροστά στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, έτσι δεν είναι ορθόδοξο να μεταμφιέσουμε μοντέλα σε λεπρές που να φωτογραφίζονται ως φαντάσματα μέσα στη Σπιναλόγκα.
Καταλαβαίνει λοιπόν καθένας, ότι σε όλα υπάρχει και κάποιο όριο, μια κόκκινη γραμμή. Ας μην τελούμε μια γενικευμένη ισοπέδωση στο όνομα της «προβολής» και του κέρδους.
Η Σπιναλόγκα, εκτός από τη βιτρίνα της, αυτό που φαίνεται, κουβαλά και κάτι σημαντικότερο, που το κατανοούν λίγοι: Παραμένει μια διαχρονική κιβωτός αξιών, κάποιων ισχυρών συμβολισμών που ζυγίζουν περισσότερο από τα αγκωνάρια των απόρθητων προμαχώνων της. Είναι το νησί του πόνου της σιωπής και των δακρύων. Σηματοδοτεί ένα μυστικιστικό και μεταφυσικό βάρος που την κατατάσσει ως νησίδα σύμβολο. Αποτελεί, πρωτίστως, έναν τόπο από τη χορεία των πανανθρώπινων τόπων μαρτυρίου, που για μισόν αιώνα, ήταν αρκετό να την κατατάσσει σήμερα στα πρόθυρα εγγραφής της στη συλλογική μνήμη της Ανθρωπότητας ως ένας μαρτυρικός τόπος. Ως ένα οικουμενικό σύμβολο κατά του οποιουδήποτε αποκλεισμού, προκατάληψης και κοινωνικού ρατσισμού. Κι αυτούς τους συμβολισμούς σ’ αυτούς τους χαλεπούς καιρούς, οφείλουμε να τους σεβόμαστε ως κόρη οφθαλμού. Η πίστη μας και ο σεβασμός μας στα σύμβολα, δεν αποτελεί ούτε αρτηριοσκληρωτισμό αλλά ούτε και επιβουλή κατά της «διεθνούς προβολής» του τόπου. Σηματοδοτεί μια γενναία αντίσταση στις ερπύστριες της πανταχόθεν ισοπέδωσης της Ηθικής και των Αξιών που άλλωστε βιώνουμε εσχάτως ως Κοινωνία και ως Πολιτεία.
Σε μια ανοιχτή κοινωνία φυσικά όλες οι απόψεις έχουν θέση. Είναι όμως έκπληξη και απογοήτευση, φωνές που βλέπουν τη Σπιναλόγκα μονάχα ως κότα που κάνει τα χρυσά αυγά. Οι απόψεις αυτές υπονομεύουν και απαξιώνουν την προσπάθεια ένταξής της στο διεθνή κατάλογο. Προφανώς ας μην ψάχνουμε στα μέλη του ΚΑΣ αποδιοπομπαίους τράγους για να τους φορτώσουμε τη μη προβολή του τόπου. Το πιο εύκολο κυνήγι, είναι εκείνο του αποδιοπομπαίου. Ας κοιτάξουμε και λίγο στο γωνιακό μέγαρο των Ρούσου Καπετανάκη & Κοντογιάννη και ας μην επιδίδονται οι θιασώτες της άλλης άποψης σε ένα ανελέητο κυνήγι μαγισσών…
Επί της ουσίας λοιπόν: Αξίζει δημόσιος έπαινος στα μέλη του ΚΑΣ και στη Γενική Γραμματέα του ΥΠ.ΠΟ.Τ. που καταψήφισαν το αίτημα, περισώζοντας την ιστορία και την αξιοπρέπεια του Συμβουλίου και του Υπουργείου. «Μη δότε λοιπόν τα άγια τοις κυσί, μηδέ βάλητε τας μαργαρίτας ημών έμπροσθεν των χοίρων»…
© MERABELLO LIBRO D’ ORO
Ακούστε το τραγούδι του Νίκου Γκάτσου "Κοιμήσου Περσεφόνη"
από τη Μαρία Φαραντούρη
